Πανηγυρικός – 25η Μαρτίου

Με μεγάλη συγκίνηση και υπερηφάνεια τιμούμε σήμερα μια ξεχωριστή επέτειο γεμάτη ιστορία και συμβολισμούς, αυτήν της 25ης Μαρτίου του 1821. Πρόκειται για τη μεγάλη ώρα του έθνους μας, για «το θαύμα του κόσμου», κατά τον αγωνιστή και ιστορικό Φωτάκο, καθώς σηματοδοτεί την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης για την αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού και, επομένως, την αφετηρία του Αγώνα για την Εθνική μας Παλιγγενεσία. Η 25η Μαρτίου είναι ημέρα με διττό εορταστικό περιεχόμενο: καταρχάς, θρησκευτικό και έπειτα, ιστορικό, καθώς ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου συνδέθηκε συμβολικά με την αρχή του απελευθερωτικού αγώνα, για να υποδηλώσει ότι το ευαγγέλιο της σωτηρίας του ανθρώπου εμπνέει και στηρίζει τη λύτρωση του έθνους μας από τη σκλαβιά. Συνεορτάζεται το «Χαίρε Κεχαριτωμένη Μαρία» και το «Χαίρε ω Χαίρε Ελευθεριά», ο πόθος της οποίας υπήρξε η κινητήρια δύναμη του μεγάλου Αγώνα.

«Ημείς, το Ελληνικόν έθνος των Χριστιανών, βλέποντες ότι μας καταφρονεί το οθωμανικόν γένος και σκοπεύει τον όλεθρον εναντίον μας […], απεφασίσαμεν σταθερώς ή ν’ αποθάνωμεν όλοι ή να ελευθερωθώμεν. Και τούτου ένεκα βαστούμεν τα όπλα εις χείρας, ζητούντες τα δικαιώματά μας», διαμηνύουν οι επαναστατημένοι Έλληνες στην Ευρώπη μέσω των προξένων των Μεγάλων Δυνάμεων, που βρίσκονταν στην Πάτρα. Και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, στις 8 Οκτωβρίου 1838, θα αναφέρει, στον λόγο του στην Πνύκα: « Όταν αποφασίσαμε να κάμουμε την Επανάσταση ως μια βροχή έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της Ελευθερίας μας και όλοι, και οι κληρικοί και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτόν το σκοπό και εκάμαμε την επανάσταση». Οι σκλαβωμένοι Έλληνες δεν αισθάνονται πλέον «βαρύ το χάλκεον χέρι του φόβου», με αρετή και τόλμη, με ίδρωτα και με αίμα διεκδικούν την Ελευθερία τους, αποτινάσσοντας ζυγόν δουλείας τεσσάρων αιώνων που ακολούθησαν την άλωση της Πόλης. Επιλέγουν «μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή». Με συνειδητή και ομόψυχη την απόφαση για Λευτεριά ή Θάνατο, επαναστάσεις ξεσπούν τον Μάρτιο του 1821 σε διάφορα σημεία της Πελοποννήσου και στη συνέχεια στη Στερεά Ελλάδα, στην Κρήτη, στα νησιά του Αιγαίου, στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο, στη Μακεδονία και στη Θράκη. Επαναστατικές κινήσεις ξεκινούν, επίσης, στην Κύπρο και στη Μ. Ασία. Γρήγορα, ωστόσο, φαίνεται ότι η απελευθέρωση μιας τόσο μεγάλης περιοχής ξεπερνά τις δυνατότητες του ελληνισμού. Ειδικά στη Θεσσαλία και στη Μακεδονία, οι οποίες είναι σε μεγάλο τμήμα τους πεδινές, καθώς και στη Θράκη, στην Κύπρο και στη Μ. Ασία, όπου μπορεί εύκολα να φτάσει γρήγορα τουρκικός στρατός, η καταστολή είναι άμεση. Τελικά, η επανάσταση εδραιώνεται στην Πελοπόννησο, στη Στερεά Ελλάδα και σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου, όπου οι ελληνικοί πληθυσμοί είναι πυκνότεροι και η παρουσία οθωμανικού στρατού όχι ιδιαίτερα ισχυρή. Επιπλέον, τα ορεινά εδάφη της Πελοποννήσου και της Στερεάς ευνοούν τον κλεφτοπόλεμο. Τις δυνάμεις των επαναστατών συγκροτούν αγωνιστές που ακολουθούν κάποιον οπλαρχηγό, χωρίς να υπάρχει κεντρική ηγεσία. Από τους χιλιάδες Έλληνες που συμμετέχουν στην επανάσταση ξεχωρίζουν, χάρη στις ηγετικές και στρατιωτικές τους ικανότητες, οι Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Αθανάσιος Διάκος, Παπαφλέσσας, Λάμπρος Τζαβέλας και Μάρκος Μπότσαρης στη στεριά, καθώς και οι Κωνσταντίνος Κανάρης, Ανδρέας Μιαούλης και Δημήτριος Παπανικολής στη θάλασσα. Για τον σημαντικό τους ρόλο στον Αγώνα διακρίνονται και δύο γυναίκες, η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και η Μαντώ Μαυρογένους. Ο αγώνας για την αποτίναξη του ζυγού της σκλαβιάς δεν είναι εύκολος. Σημαδεύεται από δραματικά γεγονότα, νίκες, δοκιμασίες, αποτρόπαια αντίποινα, μεγάλες θυσίες. Στο Μεσολόγγι κατά τη Β΄ πολιορκία του δίνεται ίσως ένας από τους σπουδαιότερους αγώνες της παγκόσμιας ιστορίας για Λευτεριά. Το έπος της πολιορκίας, η ηρωική Έξοδος των κατοίκων του στις 10 Απριλίου του 1826 και η θυσία συγκλονίζουν τόσο όσο κανένα άλλο περιστατικό του αγώνα τη διεθνή κοινή γνώμη. Καθώς επιχειρούν την ηρωική έξοδο ελεύθεροι περισσότερο από κάθε άλλη φορά στη ζωή τους και γενναίοι περισσότερο από κάθε άλλον θνητό, γίνονται σύμβολο του κάθε αγωνιζόμενου ανθρώπου για ιδανικά και ξεσηκώνουν ένα δυνατό φιλελληνικό ρεύμα από την Ευρώπη μέχρι την Αμερική. Η παρέμβαση των μεγάλων δυνάμεων Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, τον Οκτώβριο του 1827, συμβάλλει στη θετική για τους Έλληνες έκβαση της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου και ανοίγει τον δρόμο για την απελευθέρωση της Ελλάδας, η οποία με την Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας αποκτά καινούριο Σύνταγμα. Ορίζεται πρωτεύουσα του νέου κράτους το Ναύπλιο και Κυβερνήτης της Ελλάδας ο Ιωάννης Καποδίστριας. Τον Φεβρουάριο του 1830, η Ελλάδα αποκτά την Πολιτική της Ανεξαρτησία με Πρωτόκολλο που υπογράφτηκε στο Λονδίνο, έχοντας περιορισμένα σύνορα με διεύρυνση λίγο αργότερα στη γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού. Τα περιορισμένα σύνορα δεν εμποδίζουν το νεοσυσταθέν κράτος να κάνει σημαντικές προσπάθειες προκειμένου να αποκτήσει αξιόλογη εκπαίδευση, ισχυρό στρατό και υγιή οικονομία, με σκοπό να φτάσει σε επίπεδο οργάνωσης τα ανεπτυγμένα κράτη. Παράλληλα διατηρεί το όραμα για αγώνες απελευθέρωσης ελληνικών εδαφών από την Κρήτη μέχρι και τον Έβρο, οι οποίοι θα συνεχιστούν πολλές δεκαετίες μετά με επιτυχίες, καθώς οι Έλληνες γνωρίζουν ότι: «Η λευτεριά δεν χαρίζεται. Η λευτεριά καταχτιέται», «(Η ελευθερία) δεν αποκτάται άπαξ, αλλά φυλάσσεται με συνεχή αγώνα» (Ιωάννης Καποδίστριας). Είναι συνταρακτικό το πέρασμα των ανθρώπων από την υποτέλεια στην επανάσταση και από εκεί στη φάση του ελεύθερου πολίτη. Το συνθηματικό «Ελευθερία ή Θάνατος» αντανακλά το μέγεθος της οργής, της αποφασιστικότητας αλλά και της γενναιότητας των υπόδουλων των Ελλήνων. Ο φόβος του θανάτου υποχωρεί μπροστά στη διεκδίκηση του απόλυτου αγαθού της ελευθερίας και την πεποίθηση πως η ζωή έχει νόημα μόνο αν είναι ελεύθερη. Η Επανάσταση του 1821 έφερε ένα καινούριο πνεύμα και μια καινούρια μορφή ελευθερίας, ένα ξεκίνημα για τη νέα δημιουργική πορεία του ελληνισμού. Το 1821 έδειξε ότι η Ελλάδα δεν ήταν πεθαμένη και ότι είχε μείνει άγρυπνη μέσα στους αιώνες της τουρκικής δουλείας, άγρυπνη στην ψυχή και ελεύθερη στο πνεύμα. Οφείλουμε αιώνια ευγνωμοσύνη στους ελευθερωτές, τους ήρωες και μάρτυρες των αγώνων του 1821, οι οποίοι προετοίμασαν το έδαφος, διέθεσαν την περιουσία τους, αγωνίστηκαν με την πένα ή τα όπλα τους υπηρετώντας το δίκαιο αίτημα της Εθνικής Ανεξαρτησίας. Δεν ήταν υπεράνθρωποι, όμως είχαν ένα όραμα μεγαλύτερο από τους ίδιους. Θυσίασαν το άτομό τους προς όφελος του συνόλου, προκειμένου εμείς σήμερα να μπορούμε να ζούμε ελεύθεροι. Η 25η Μαρτίου 1821 είναι περισσότερο από μια απλή επέτειος. Είναι μια υπενθύμιση της δύναμης που έχει ο άνθρωπος να αντιστέκεται, να αγωνίζεται για την ελευθερία και να αναζητά ένα καλύτερο αύριο. Μπορεί να φαντάζει μακρινό το 1821, αλλά το πνεύμα της θυσίας, της αλληλεγγύης και της ανυποχώρητης θέλησης παραμένει επίκαιρο. Δεν είναι απλώς μια αναφορά στο παρελθόν, αλλά ένα ζωντανό παράδειγμα του τι σημαίνει αγώνας για την ελευθερία, την αυτοδιάθεση , την αξιοπρέπεια. Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες της Ελληνικής Επανάστασης με ματιά νηφάλια από τον χρόνο και την πείρα της διαδρομής, αναγνωρίζουμε τη σημασία και την αξία της σύμπνοιας, της συνείδησης της κοινότητας και της παιδείας, τόσο από την εκδήλωσή τους όσο και από τις συνέπειες της απουσίας τους. Η ιστορική μνήμη, η μνήμη του παρελθόντος είναι απαραίτητο και ζωτικό στοιχείο για την πορεία και του ατόμου και του έθνους. Τα διαχρονικά διδάγματα της εθνικής προσπάθειας για τη δημιουργία και την πρόοδο του ελληνικού κράτους αναδεικνύουν την ενότητα, τον σεβασμό και την ελευθερία ως υπέρτατες αξίες. Πρέπει να αποτελέσουν έρεισμα κριτικής σκέψης και δημιουργικού αναστοχασμού, προσανατολισμό και έμπνευση για το μέλλον μας, να μεταμορφωθούν σε στάση ζωής, για να διατηρήσουμε τη δική μας ιδιαίτερη ταυτότητα, οδηγώντας την Ελλάδα στην πρόοδο και την ευημερία. Οι αξίες που υπερασπίστηκαν οι αγωνιστές του 1821 μπορούν να μας εμπνεύσουν να παλέψουμε για έναν καλύτερο κόσμο. Οι έννοιες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας και της δημοκρατίας παραμένουν πάντα επίκαιρες και αδιαπραγμάτευτες. Ας μην ξεχνάμε ότι η ιστορία δεν είναι μόνο το παρελθόν. Η ιστορία είμαστε εμείς. Με τις πράξεις και τις επιλογές μας γράφουμε καθημερινά νέα κεφάλαια. Όχι με όπλα και μάχες, αλλά με τη δύναμη της γνώσης, της παιδείας, της ηθικής. Δεν είπε κανείς πως είναι εύκολο, αλλά ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος.